Pembangunan Ekonomi dan Impak terhadap Alam Sekitar (2)

Nota: Proses Pembangunan Ekonomi

Nota 1: Definisi Pembangunan
1. Pelbagai definisi diberikan untuk mentakrifkan konsep pembangunan. Dibawah diberikan beberapa definisi yang selalu digunakan bagi menerangkan makna pembangunan, antaranya:
a) Pembangunan sebagai peningkatan kesejahteraan hidup yang diukur melalui penunjuk ekonomi dan sosial.
b) Pembangunan menurut tafsiran Pertubuhan Bangsa-bangsa Bersatu (PBB) ialah pencapaian kadar pertumbuhan KNK pada paras enam peratus.
c) Tun Dr. Mahathir pula mentakrifkan pembangunan sebagai kesejahteraan yang dicapai melalui keselesaan hidup dan ketenteraman kerohanian.
d) Todoro pula mengertikan pembangunan sebagai proses berbagai-bagai dimensi yang melibatkan perubahan terhadap struktur masyarakat, sikap, dan institusi yang juga melibatkan pertumbuhan ekonomi, pengurangan kadar ketidakadilan dan penghapusan kemiskinan.
2. Pembangunan adalah suatu pembaikan pada kesejahteraan dan kebahagiaan hidup yang merangkumi pelbagai aspek yang boleh disimpulkan sebagai kemajuan sosioekonomi yang dicapai melalui pertumbuhan ekonomi dan pengagihan pendapatan yang adil dan saksama.

Nota 2: Penunjuk Pembangunan
1. Pembangunan diukur melalui pelbagai penunjuk ekonomi dan sosial. Bagi memudahkan pemahaman pelajar, dibawah diterangkan lima penunjuk pembangunan, iaitu:
a) KDNK per kapita
Penunjuk ekonomi yang lazim digunakan untuk mengukur pembangunan adalah KDNK per kapita. KDNK per kapita merujuk kepada pengagihan pendapatan negara kepada setiap orang warganya. Semakin tinggi nilai KDNK per kapita, semakin tinggi tahap pembangunan. Misalnya KDNK per kapita negara Jepun pada 2002 ialah US$34 010 berbanding negara Malaysia (US$3 611) dan Cambodia (US$300). Berpandukan data tersebut, dapat dikatakan tahap pembangunan bagi negara Jepun lebih tinggi berbanding Malaysia dan Cambodia.

b) Peratus tenaga kerja dalam sektor ekonomi
Sektor ekonomi sesebuah negara biasanya terdiri daripada sektor primer, sektor sekunder dan sektor tertier. Peratusan tenaga kerja bagi setiap sektor ekonomi tersebut turut dijadikan ukuran pembangunan. Pembangunan adalah tinggi jika ramai tenaga kerja dalam sektor tertier dan sekunder.

c) Ciri demografi
Ciri demografi merujuk kepada kadar kelahiran, kadar kematian, kadar fertiliti, jangkaan hayat dan nisbah tanggungan. Ciri demografi adalah penunjuk sosial yang utama bagi mengukur pembangunan. Tahap pembangunan yang tinggi dicirikan secara demografinya melalui kadar kelahiran yang rendah, kadar kematian yang rendah dan jangkaan hayat yang tinggi.

d) Kemudahan asas.
Pengukuran pembangunan juga melibatkan penyediaan kemudahan asas seperti tenaga elektrik, bekalan air bersih, pengangkutan dan perhubungan, pendidikan dan kesihatan.

e) Pemilikan barangan.
Terakhir, pembangunan juga diukur melalui pemilikan barangan setiap isi rumah mahupun individu seperti peralatan rumah, pakaian, kenderaan dan alat perhubungan.

Nota: Tahap Pembangunan
1. Pembangunan adalah berbeza antara kawasan, antara negeri mahupun antara negara. Keadaan ini dikenali sebagai pembangunan tidak seimbang.
2. Pembangunan tidak seimbang merujuk kepada keadaan di mana aras kemajuan sosioekonomi yang tidak sama rata dicapai dalam sesebuah negara atau wilayah sehinggga mewujudkan kawasan mundur dan kawasan maju. Ketidakseimbangan ini boleh berlaku di antara negeri, antara wilayah atau antara kawasan dalam sebuah negeri.
3. Di Malaysia, ketidakseimbangan pembangunan berlaku pada tiga peringkat, iaitu;
a) Antara kawasan - pantai barat Semenanjung Malaysia lebih maju berbanding pantai timur.
b) Antara wilayah - Semenanjung Malaysia lebih maju berbanding Sabah dan Sarawak.
c) Antara negeri - Selangor dan W.P. Kuala Lumpur lebih maju berbanding negeri-negeri lain di Malaysia.
4. Berikut dijelaskan secara ringkas faktor-faktor yang mempengaruhi ketidakseimbangan pembangunan, kesannya terhadap penduduk dan sumber alam serta langkah-langkah mengatasi ketidakseimbangan pembangunan di Malaysia.

(a) Faktor ketidakseimbangan pembangunan antara kawasan
1. Faktor fizikal meliputi bentuk muka bumi dan kesuburan tanah. Perbezaan bentuk muka bumi yang bergunung-ganang, berbukit-bukau, berlembah, dan berlurah dengan kawasan tanah pamah, rata, datar, dan beralun yang mempengaruhi pembangunan pertanian, pelbagai tapak bina khususnya petempatan dan juga ketersampaian yang berbeza. Di samping faktor jenis tanah, kualiti dan kesuburannya.
2. Taburan sumber alam yang tidak seimbang; seperti sumber mineral, hutan, bahan mentah, dan sebagainya. Ada negeri yang kaya dengan sumber mineral lebih awal diteroka dan dimajukan berbanding dengan sesetengah negeri yang amat kurang sumber berpotensi.
3. Kesan dasar penjajahan. Memajukan negeri yang berpotensi sahaja. Kawasan/negeri yang ketiadaan sumber ditinggalkan. Sejarah lampau menyaksikan negeri-negeri yang kaya dengan sumber alam sahaja yang dimajukan oleh penjajah seperti negeri Perak dan Selangor. Ini kerana niat penjajah ialah untuk mengeksploitasi sumber bijih timah.
4. Faktor governan. Dasar dan rancangan kerajaan terutama sekali di awal kemerdekaan. Meliputi rancangan pembangunan bandar, pembangunan industri, pembangunan pertanian dan lain-lain yang masih tertumpu di kawasan/negeri pantai barat Semenanjung. Manakala kawasan/negeri lain lambat dibangunkan.
5. Kadar perindustrian yang berbeza. Taburan dan kemajuan ekonomi industri serta rantaian ekonomi yang berkaitan dengannya seperti perkhidmatan masih tertumpu di negeri-negeri pantai barat Semenanjung. Fokus pelaburan/kemasukan modal masih tertumpu di kawasan berkenaan. Kawasan-kawasan lain kurang diberi tumpuan. Ini menggalakkan migrasi dari negeri mundur ke negeri yang sudah sedia maju. Wujudnya dualisme ekonomi.
6. Faktor proses pembandaran/urbanisasi. Kewujudan dan perkembangan bandar juga tertumpu di negeri-negeri pantai barat Semenanjung. Pusat-pusat pertumbuhan ekonomi utama/bandar besar banyak terdapat di kawasan ini. Manakala proses urbanisasi yang lambat di negeri-negeri pantai timur Semenanjung telah menyebabkan perkembangan ekonominya turut perlahan.
7. Faktor penduduk. Meliputi taburan dan kepadatannya, saiz (jumlahnya), pendapatan perkapitanya serta kualiti penduduk/taraf pendidikan yang berbeza mengikut negeri. Ini akan mempengaruhi saiz pasaran dan kuasa beli, taraf hidup, kesediaan menerima pemodenan, mengubah cara hidup dan lain-lain kemajuan.
8. Faktor-faktor sosial. Meliputi kemudahan pendidikan, kemudahan kesihatan, kemudahan asas (prasarana), kemudahan pengangkutan dan perhubungan masih tertumpu di negeri-negeri pantai barat Semenanjung Malaysia berbanding dengan negeri-negeri lain.

(b) Kesan-kesan ketidakseimbangan pembangunan antara kawasan
Kesan terhadap penduduk
1. Perbezaan taraf hidup antara kawasan maju dan kawasan mundur. Sektor ekonomi moden seperti perindustrian, perkhidmatan, perdagangan dan lain-lain menyediakan banyak peluang pekerjaan yang menawarkan gaji yang lumayan dengan insentif lain berbanding sektor pertanian tradisional di kawasan mundur sekaligus meningkatkan taraf hidup, mengurangkan pengangguran dan membasmi kemiskinan.
2. Perbezaan taraf sosial antara kawasan maju dan kawasan mundur. Penyediaan kemudahan prasarana dan kemudahan bandar yang cukup untuk dinikmati penduduk di kawasan maju. Kawasan perindustrian maju lazimnya terdapat kemudahan bandar yang cukup seperti pusat membeli belah, kemudahan pengangkutan awam, kemudahan hospital. kemudahan riadah dan sukan, kemudahan hiburan, dan sebagainya bagi menampung keperluan penduduk.
3. Peningkatan kadar migrasi. Kegiatan ekonomi yang berkembang pesat di kawasan maju membuka lebih banyak peluang pekerjaan. Akibatnya, ramai penduduk dari yang mundur, khususnya luar bandar, berpindah ke bandar-bandar untuk menceburi sektor ekonomi bandar yang baru.

Kesan terhadap sumber alam
1. Tekanan terhadap sumber di kawasan maju khususnya sumber tanah. Persaingan guna tanah petempatan, pertanian, perindustrian, pembandaran, infrastruktur dan sebagainya.
2. Kepupusan/kehabisan sumber alam khususnya jenis sumber yang tidak boleh diperbaharui seperti sumber mineral seperti sumber bahan api fosil, bijih timah, bijih besi, emas dan lain-lain akibat pengeluaran berlebihan bagi menampung keperluan industri di kawasan maju.
3. Pencemaran dan kemusnahan/kerosakan sumber seperti sumber udara dan air akibat pertambahan industri, kenderaan, pembuangan sisa domestik di kawasan maju.
4. Sumber di kawasan mundur sukar dimajukan akibat kekurangan kemudahan prasarana sehingga terbiar membazir seperti sumber tanah dan sesetengahnya tertinggal sebagai stok sumber sahaja.

(c) Langkah mengatasi ketidakseimbangan pembangunan antara kawasan
1. Program pembangunan insitu. Menekankan pembangunan fizikal/kemudahan infrastruktur desa seperti projek PPRT dan juga penyediaan kemudahan fizikal pertanian seperti Rancangan Pengairan Muda dan Kemubu yang dijadikan sebagai projek asas untuk memajukan sektor pertanian desa khususnya padi sawah. Terdapat dua jenis program pembangunan insitu yang dilaksanakan di Malaysia. Pertama ialah untuk kawasan penanaman padi dan kedua ialah untuk kawasan bukan penanaman padi.
2. Program Pembangunan Pertanian Bersepadu (Integrated Agricultural Development Programme – IADP). IADP ialah satu pakej pembangunan yang bersifat “kesepaduan” yang menggabungjalinkan segala resos, tenaga, sumber berpotensi, dan agensi kerajaan bagi memajukan sektor pertanian luar bandar dan seterusnya membasmi kemiskinan desa. Di antara strategi yang terlibat di bawah IADP ialah seperti program pembangunan tanah pertanian, kepelbagaian tanaman, program penanaman semula, dan juga penyatuan saiz dan skel tani yang tidak ekonomi di bawah rancangan mini estete (pertanian berkelompok).
3. Program penyelerakkan/penyebaran industri ke desa. Kawasan desa yang berpotensi dikenal pasti untuk dibina kilang pembuatan atau pemerosesan dengan menjadikan kawasan tersebut sebagai zon industri bebas cukai (FTZ), dibina kemudahan asas yang lengkap, diberikan insentif pelaburan, dan lain-lain untuk menarik pelabur membina industrinya.
4. Rancangan Pembangunan Wilayah (RPW) secara khusus. Di bawah RPW strategi penjanaan sumber alam dan pembangunan tanah baru merupakan usaha-usaha utama yang telah dilaksanakan oleh kerajaan di sekitar tahun 1970-an. Di antara contoh RPW yang telah diperbadankan dan mempunyai autonomi secara khusus untuk memajukan wilayah mundur ialah seperti Lembaga Kemajuan Wilayah (LKW) JENGKA, KETENGAH, KESEDAR, KEJORA, KEDA, PERDA, DARA dan lain-lain lagi.
5. Membandarkan kawasan luar bandar yang berfungsi sebagai pusat pertumbuhan baru. Pembandaran kawasan luar bandar dilaksanakan menerusi strategi-strategi seperti; mewujudkan bandar baru di kawasan pembangunan wilayah, membandarkan pekan-pekan berpotensi, mewujudkan bandar industri sejajar dengan program penyelerakan industri ke luar bandar.
6. Program pembangunan sosial. Seperti membina kemudahan pendidikan menengah dan IPT di luar bandar, naik taraf kemudahan kesihatan, pengangkutan dan perhubungan, kemudahan rekreasi dan sebagainya mengikut keperluan penduduk setempat.
7. Program/pakej bantuan modal dan subsidi kepada petani, pekebun, penternak, nelayan dan usahawan desa untuk memajukan aktiviti ekonomi mereka seperti skim kredit mikro, tabung usahawan kecil dan sederhana dan lain-lain.
8. Membantu memasarkan hasil tani dan produk desa seperti mewujudkan pasar tani di bawah FAMA, LPN, LKIM, MARDEC , dan lain-lain.
9. Memberikan khidmat latihan, bimbingan dan kemahiran yang dilaksanakan oleh pelbagai agensi kerajaan untuk menguruskan pelbagai sektor ekonomi desa dengan berkesan.
10. Memperluaskan penggunaan teknologi moden kepada petani, pekebun, penternak, nelayan desa menerusi pelbagai usaha R&D seperti penggunaan jentera moden, penggunaan bioteknologi, input pertanian moden dan lain-lain.

Nota: Impak Pembangunan Ekonomi Terhadap Alam Sekitar.
Impak terhadap alam sekitar
i) kemerosotan dan kepupusan sumber
a) bijih timah dan bijih besi sudah pupus akibat aktiviti perlombongan yang begitu giat suatu ketika dahulu.
b) sumber hutan dan perikanan laut, walaupun jenis yang boleh diperbaharui, belum pupus, tetapi sudah merosot dari segi kuantiti dan mungkin juga kualiti kerana aktiviti pembalakan dan perikanan pinggir pantai yang amat giat.

ii) pencemaran alam sekitar
a) sebahagian besar pencemaran berlaku akibat kemajuan perindustrian dan petempatan bandar yang pesat sejak tahun 1970.
b) pencemaran masih terus berlaku walaupun ada usaha mencegah dan mengurangkannya.

iii) kemerosotan kualiti alam sekitar
a) boleh dikesan daripada peningkatan suhu setempat, hakisan, tanah runtuh dan tanah tandus, banjir dan kemarau, dan ancaman kepupusan kepelbagaian biologi. kemusnahan habitat, dan rantaian makanan.
b) boleh menyebabkan kehidupan penduduk Malaysia tidak selesa, terancam dengan kehilangan harta benda dan nyawa, terdedah kepada pelbagai penyakit berjangkit.

Nota: Langkah mengurangkan impak pembangunan ekonomi terhadap alam sekitar
i) perundangan
a) merupakan suatu alat undang-undang yang digunakan bagi mengawal alam sekitar daripada dicemari, mengalami kemerosotan atau pun dicemari semula.
b) terdapat banyak sekali undang-undang awam yang memberi penekanan terhadap perlindungan alam sekitar. Contoh Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974.
c) undang-undang ini digubal melalui pelbagai Akta Parlimen.
d) penguatkuasaan undang-undang adalah juga langkah peundangan untuk memastikan kepatuhan kepada undang-undang tersebut.
e) pelbagai denda yang dikenakan kepada pesalah alam sekitar juga langkah perundangan.

ii) bukan perundangan
langkah-langkah bukan perundangan untuk mengurus alam sekitar termasuklah:
a) perancangan, pemantauan, penyelidikan serta penyebaran maklumat terutama oleh JAS
b) pendidikan secara formal oleh institusi persekolahan dan pengajian.
c) kempen kesedaran di kalangan orang ramai tentang alam sekitar oleh organisasi bukan kerajaan dan media massa
d) kesedaran dan penglibatan orang ramai dalam projek pemeliharaan alam sekitar.
e) kawalan oleh pihak swasta bagi mengelak kemerosotan alam sekitar